بررسی مقایسه ای رنج در اسلام و آیین بودا

رنج احساسی است که در درون، به جهت نیست ها، نبودها و نقص ها به وجود می آید. در آیین بودا، رنج بر اساس ملاک های متفاوتی همچون کمیّت و کیفیّت، خاستگاه، ترتّب و زمان و ضرورت و اکتسابی بودن، به چهار نوع قابل تقسیم است ولی در دین اسلام می توان رنج را بر اساس خاستگاه پیدایش آن، به سه نوع رنج ناشی از آفرینش و وجود، رنج حاصل از ابتلائات و امتحانات الهی و رنج ناشی از اکتسابات نادرست آدمی، دسته بندی نمود. در تبیین منشأ پیدایش رنج در آیین بودا، گاه به مهمترین عامل ایجاد رنج و گاه به زنجیره ای از عوامل شامل: ندانستن، تمایلات پنهان، دانستگی، نام و شکل، قوای حسی، تماس، احساس، تشنگی، دلبستگی، وجود، زائیده شدن و پیری و مرگ، اشاره شده است. اما در دین اسلام، منشأ رنج های ناشی از آفرینش و وجود، وابستگی و نیاز است و منشأ رنج های ابتلایی، نوع نگرش نادرست و منشأ رنج های ناشی از اکتسابات نادرست، باورها و عقاید نادرست، احساسات نامناسب و اعمال و رفتار ناشایست می-باشد. آیین بودا که خود را آیینی عملی معرفی می کند، درباره آثار رنج، نکته ای ارائه نداده است. اما اسلام برای رنج، آثار مثبتی همچون: تکامل، شکوفایی استعدادها، پاک سازی گناهان، حفظ و تقویت ایمان، اجر و پاداش، تقرب پروردگار، تربیت و آثار منفی و مخربی همچون: افسردگی، غم و اندوه، خشم و عصبانیت، یأس و ناامیدی، سقوط از مرتبه ایمان و پشیمانی معرفی نموده است. درمان رنج در آیین بودا از راه های هشت گانه: نیت درست، اندیشه درست، سخن درست، رفتار درست، معاش درست، سعی درست، توجه درست و مراقبت، انجام می شود اما در اسلام، برای پیشگیری و درمان، راه هایی همچون تغییر نگرش و پذیرفتن رنج موجود، داشتن جهان بینی الهی، نگرش ابتلایی و آزمونی به امور، دیدن سختی ها همراه با آسانی ها، صبر، توکل، توجه به معاد، تقویت ایمان و اندیشه و عبرت ارائه شده است. برآیند پژوهش حاضر، آن است که بودا، به جهت انسان مدارانه بودن آیینش، تنها انسان و اعمال حال و گذشته او را در پیدایش رنج موثّر می داند در حالی که در دین اسلام، علاوه بر عملکرد انسان، حکمت الهی و قضا و قدر نیز در ایجاد رنج، نقش دارد. آیین بودا، تنها رسالت آدمی را رهایی از رنج می داند و معتقد است باید رنج ها درمان شوند در حالی که اسلام، رنج را مرکبی برای رشد و تعالی و رسیدن به تکامل می داند و فقط به درمان آثار منفی آن می پردازد. کلیدواژه: رنج، بودا، اسلام، امتحان